Mleko modyfikowane dla niemowląt. dr Krystyna Pogoń Centrum Dietetyczne Dietific
W końcowej części artykułu znajdziecie objaśnienia dotyczące poszczególnych składników mleka modyfikowanego. Miłej lektury.
Problem karmienia niemowląt i małych dzieci jest szalenie ważny. Nie ulega wątpliwości, że najlepsze jest mleko mamy – jest ono idealnie dobrane nie tylko dla dziecka ludzkiego, ale nasze mleko to idealna mieszanka do odżywienia naszego dziecka. Podając dziecku mleko z własnej piersi dostarczamy mu wszystkich potrzebnych do rozwoju składników, dbając o rozwój fizyczny, intelektualny oraz o rozwój układu odpornościowego, dodatkowo obniżamy ryzyko zachorowania na cały szereg chorób od zwykłego przeziębienia, po otyłość, cukrzycę czy alergie. Na dodatek skład naszego mleka zmienia się wraz z rozwojem naszego dziecka.
Dlatego też odżywki dla dzieci nigdy nie powinny być traktowane jako wygodna alternatywa dla karmienia piersią, ale zawsze jako absolutna ostateczność. Po ukończeniu pierwszego roku życia dziecka można bezpiecznie zamiast mleka matki czy odżywek podawać mleko krowie i jego przetwory. Mleko krowie nie jest idealnym pokarmem dla ludzkiego dziecka, ale na tym etapie życia organizm jest już na tyle rozwinięty, że o jego odżywieniu stanowi cały szereg różnych produktów, w tym warzyw, owoców, produktów zbożowych i produktów zwierzęcych takich jak nabiał, mięso i ryby oraz jaja. Zatem kupowanie mleka modyfikowanego dla rocznego dziecka nie jest konieczne i lepiej jest korzystać z naturalnego produktu jakim jest pełnotłuste mleko krowie. Co jednak robić w czasie kiedy nasze dziecko nie skończyło roku a my nie możemy karmić piersią? Wtedy jedynym rozwiązaniem jest korzystanie z mleka modyfikowanego zwanego inaczej odżywką dla dzieci.
Stając przed półką z różnymi odżywkami w sklepie można dostać oczopląsu. Nie dość, że jest co najmniej kilku producentów, to jeszcze każdy z nich oferuje różne typy mleka modyfikowanego. A przecież wydawałoby się, że noworodek czy niemowlę ma określone potrzeby i nie da się tu poszaleć z różnym składem jak w przypadku produktów dla dorosłych. Jest w tym wiele prawdy – zdecydowana większość „różnic” pomiędzy odżywkami ma charakter czysto marketingowy. Najpoważniejsza rzeczywista różnica pomiędzy odżywkami dla dzieci dotyczy dwóch kryteriów:
- Wieku dziecka – odżywki dzieli się na te dla dzieci od 0 do 6 miesiąca życia (mleko początkowe, często oznaczone symbolem 1), oraz odżywki dla dzieci od 6 do 12 miesiąca życia (mleko następne, przeważnie oznaczone symbolem 2) – ważne jest aby dobrać mleko odpowiednio dla wieku swojego dziecka, gdyż różne jest w tym okresie zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze,
- Podejrzewanego stopnia podatności na alergie – niestety wiele dzieci cierpi obecnie na alergie, które w początkowym etapie życia przejawiają się przede wszystkim złą reakcją na białka mleka. Samo podawanie białek mleka w początkowym etapie życia zwiększa ryzyko wystąpienia alergii w wieku późniejszym Dlatego też opracowano specjalne odżywki dla niemowląt oznaczone symbolem HA (hipoalergiczne) – wykorzystywane w ich składzie białka zostały poddane hydrolizie, która obniża ich alergenność. Takie odżywki są droższe od klasycznych, ale powinny być stosowane przez wszystkie osoby, u których w rodzinie występują problemy z alergią.
Można także spotkać odżywki dostosowane do specjalnych potrzeb dzieci – jak mleka przeciwdziałające ulewaniu czy mleka z dodatkiem probiotyków dla dziecki cierpiących na kolki lub zatwardzenia.
Ważne jest aby czytając skład mleka modyfikowanego nie przerażać się tym, że jest tam wymienione kilkadziesiąt składników. Skład mleka matki to wręcz kilkaset składników, a różnica między mlekiem krowim i ludzkim jest naprawdę znacząca. Dawniej mleko dla niemowląt wytwarzano poprzez niewielkie dodatki do mleka krowiego w proszku, dzisiaj jest to raczej proces polegający na składaniu mleka cegiełka po cegiełce z najbardziej podstawowych składników. Możemy się nie obawiać różnic pomiędzy poszczególnymi markami mleka modyfikowanego, gdyż jego skład i jakość jest w znaczącym stopniu określona przez Dyrektywę UE (2006/141/WE) oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego z 16 września 2010 roku. Określone tam są wymagania co do wartości energetycznej oraz podstawowych składników odżywczych dla odżywek dla dzieci oraz podane są ścisłe informacje odnośnie tego jakie składniki mogą być wykorzystane przy produkcji takich preparatów.
W zakresie podstawowej wartości odżywczej – a więc energetyczności, zawartości białek, węglowodanów, tłuszczy, składników mineralnych i witamin odżywki dla dzieci nie różnią się. Dlatego niezależnie od tego na jaki preparat się zdecydujemy możemy mieć pewność, że podstawowe potrzeby naszego dziecka będą zaspokojone. Odżywki mogą się różnić tym z jakich surowców została przygotowana frakcja tłuszczowa, białkowa i węglowodanowa. I tutaj jest kilka rzeczy na które warto zwrócić uwagę. W kwestii węglowodanów warto, żeby preparat zawierał samą laktozę, galaktooligosacharydy i fruktooligosacharydy (większość dostępnych preparatów jak NAN, HUMNA, BEBILON i BEBIKO), natomiast u zdrowych dzieci lepiej unikać tych z glukozą, fruktozą i sacharozą (np. Enfamil). Z kolei w przypadku tłuszczy warto żeby w składzie znalazł się olej rybi, gdyż jest on źródłem cholesterolu w przeciwieństwie do olejów pochodzenia mikrobiologicznego. Niewielka zawartość cholesterolu w odżywkach dla niemowląt, spowodowana modą na diety niskocholesterolowe, niestety niekorzystnie odbija się na zdrowiu dzieci, bowiem mleko matki zawiera dość dużo tego związku i jego podawanie w zbliżonej ilości jest jednym z mechanizmów przez które organizm uczy się prawidłowej gospodarki.
Takie preparaty jak NAN, HUMANA, BEBILON i BEBIKO zawierają olej rybi, z kolei Enfamil jest go pozbawiony. Co do białek nie ma tutaj znaczących różnic, warto jednak rozważyć podawanie dziecku droższych preparatów hipoalergicznych pomimo braku wyraźnych wskazań jak alergia u mamy i taty. Obecnie problem alergii dotyka tak dużej części społeczeństwa, że zasadne wydaje się zastosowanie tego rodzaju prewencji jeżeli tylko możemy sobie na to pozwolić. Pamiętajmy, że dostępne w sklepach odżywki dla dzieci przeznaczone są dla dzieci zdrowych, prawidłowo się rozwijających. Jeżeli nasze dziecko ma problemy zdrowotne preparat mleko zastępczy powinien dobrać pediatra i prawdopodobnie będziemy musieli kupić go w aptece, gdyż jest on nie tyle pokarmem zastępującym mleko matki, ale środkiem farmaceutycznym.
Skład mleka modyfikowanego dla niemowląt jest ściśle regulowany przepisami, różnice między poszczególnymi markami są minimalne i wynikają raczej z tego jak szczegółowo prezentowany jest skład (jedni piszą oleje roślinne, inni wymieniają konkretne), a nie z rzeczywistych różnic w składzie. Pomimo takich norm jakościowych nie zmienia to w żaden sposób faktu, że mleka modyfikowane to nie mleko matki i tutaj można mieć wiele zarzutów.
Rozszyfrujmy poszczególne składniki:
- odmineralizowana serwatka z mleka w proszku – serwatka odmineralizowana to źródło przede wszystkim białka, oprócz tego wnosi niewielkie ilości tłuszczu mlecznego, laktozę oraz witaminy rozpuszczalne w wodzie występujące naturalnie w mleku (jest to praktycznie mleko pozbawione kazeiny, która jest problematyczna dla ludzkich niemowląt oraz większości tłuszczu, proces deminaralizacji pozbawia tę „bazę” również soli mineralnych, których skład w mleku krowim nie odpowiada potrzebom małego człowieka)
- oleje roślinne (palmowy, rzepakowy, kokosowy, słonecznikowy, z organizmów jednokomórkowych), olej rybi – kompleks olejów służy zapewnieniu odpowiedniego źródła tłuszczu w mleku, który potrzebny jest jako źródło energii i prekursor do wielu procesów metabolicznych, budowy hormonów oraz prawidłowego rozwoju tkanki nerwowej, oleje w swoim składzie wnoszą także część witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, przede wszystkim D i E
- laktoza z mleka – to cukier mleczny, jest przede wszystkim źródłem energii dla młodego organizmu
- odtłuszczone mleko w proszku – oprócz serwatki stanowi bazę na kanwie której uzupełniane są składniki odżywcze potrzebne dla ludzkiego niemowlęcia
- galaktooligosacharydy z mleka i fruktooligosacharydy – są to złożone węglowodany na bazie galaktozy lub fruktozy – nie są przez organizm dziecka trawione, ale za to stymulują i podtrzymują rozwój probiotycznych pełnią więc funkcję prebiotyku – funkcje tych związków są podobne do wpływu błonnika pokarmowego na organizm dorosłego człowieka
- koncentrat białka serwatkowego (z mleka)- to źródło białka, w połączeniu z serwatką i proszkiem mlecznym pozwala uzyskać prawie optymalny skład aminokwasowy mieszanki
- węglan wapnia, fosforan wapnia – to źródło składnika mineralnego jakim jest wapń, jeden z głównych budulców kości i aktywator wielu enzymów
- chlorek potasu i cytrynian potasu – to źródła potasu, jednego z podstawowych elektrolitów, cholerk potasu jest także źródłem chloru (wprowadzenie samego chlorku potasu jest niemożliwe ze względu na specyficzny, gorzki smak)
- kwas L-askorbinowy, L-askorbinian sodu – to dwie formy chemiczne witaminy C
- chlorek magnezu – stanowi źródło magnezu, niezbędnego dla prawidłowego funkcjonowania wielu procesów metabolicznych
- chlorek choliny – jest źródłem choliny, związku niezbędnego do syntezy lecytyny i sfingomieliny niezbędnych dla prawidłowej budowy i funkcjonowania każdej komórki ludzkiego organizmu oraz całego układu nerwowego
- lecytyna sojowa (emulgator) – pełni funkcję emulgatora czyli pozowala rozpuścić mleko w wodzie (obecność tłuszczu i nierozpuszczalnych w wodzie związków uniemożliwia uzyskanie jednolitej zawiesiny przez wymieszanie, nie chodzi tu tylko o walory organoleptyczne, ale gdyby z mleka zostawały grudki niewypijane przez dziecko mogłoby to oznaczać niedobory niektórych składników odżywczych), organizm dziecka wykorzystuje ten związek jako dodatkowe źródło choliny
- tauryna i L-karnityna – to dwa aminokwasy, które nie budują białek, ale pełnią ważne funkcje metaboliczne, nie występują w mleku krowim, a są niezbędne ludzkim noworodkom do prawidłowego rozwoju
- cytrynian sodu – źródło sodu, oprócz potasu główny elektrolit płynów ustrojowych
- siarczan żelazawy – źródło żelaza, składnika homoglobiny i wielu koenzymów, szczególnie w łańcuchu oddechowym
- octan DL-alfa-tokoferolu, DL-alfa-tokoferol – jedne z form chemicznych witaminy E, glównego przeciwutleniacza frakcji lipidowej
- siarczan cynku – źródło cynku, składnika wielu enzymów regulujących metabolizm
- sól sodowa 5′-monofosforanu urydyny, 5′-monofosforan cytydyny, inozytol, 5′-monofosforan adenozyny, sól sodowa 5′-monofosforanu inozyny, sól sodowa 5′-monofosforanu guanozyny – są to nukelotydy, związki o szerokim działaniu metabolicznym oraz podstawowe cegiełki budujące DNA, ich dodatek do mleka modyfikowanego ma zastąpić rolę jaką pełnią naturalne czynniki wzrostowe obecne w mleku mamy
- nikotynamid – forma chemiczna witaminy B3
- L-tryptofan – aminowas białkowy uzupełniający kompleks aminokwasów w mleku, ponadto prekursor serotoniny, tkankowego „hormonu szczęścia”
- D-pantotenian wapnia – forma chemiczna witaminy B5
- kwas foliowy – forma chemiczna witaminy B11
- siarczan miedzi – źródło miedzi, aktywatora i składnika wielu enzymów
- palmitynian retinylu – forma chemiczna witaminy A
- D-biotyna – forma chemiczna witaminy B7
- cyjanokobalamina – forma chemiczna witaminy B12
- chlorowodorek tiaminy – forma chemiczna witaminy B1
- cholekalcyferol – forma chemiczna witaminy D
- chlorowodorek pirydoksyny – forma chemiczna witaminy B6
- siarczan manganu – źródło jednego z mikroelmentów – manganu
- jodek potasu – źródło jodu niezbędnego do syntezy hormonów tarczycy
- selenin sodu – źródło jednego z mikroelementów – selenu
- fitomenadion – forma chemiczna witaminy K
- ryboflawina – forma chemiczna witaminy B2