Czy czujemy się ekspertami w tematyce odżywiania? Czy dlatego, że się odżywiamy?
Odżywianie to codzienny proces, który wydaje się nam tak naturalny, że często utożsamiamy go z wiedzą ekspercką. Jedząc codziennie, nieuchronnie budujemy swoje opinie na temat zdrowego odżywiania, a nawet czujemy się kompetentni w tej dziedzinie. Czy jednak faktycznie opieramy się na rzetelnych źródłach i badaniach naukowych, czy może raczej na przekonaniach i intuicji?
Od konsumenta do „eksperta”
Ludzie od wieków kształtują swoje nawyki żywieniowe na podstawie tradycji, rodzinnych zwyczajów czy osobistych doświadczeń. Współczesne społeczeństwo dodatkowo bombardowane jest informacjami – od reklam, przez media społecznościowe, po blogi kulinarne i influencerów. W efekcie wiele osób uważa, że wie, co jest zdrowe, bo „to przeczytało”, „tak mówił dietetyk w telewizji” albo „tak jadła moja babcia i dożyła stu lat”.
Choć dostęp do wiedzy jest łatwiejszy niż kiedykolwiek, korzystanie z niej bywa wybiórcze. Nieświadomie poddajemy się efektowi potwierdzenia – akceptujemy informacje, które pasują do naszych przekonań, a ignorujemy te, które im przeczą. Tak rodzą się mity żywieniowe, które łatwo się rozpowszechniają, ale trudno obalić.
Eksperci kontra intuicja
Badania wskazują, że wielu ludzi ma ograniczone zaufanie do ekspertów w dziedzinie żywienia. Z jednej strony chcemy wierzyć w autorytety, z drugiej – często podejrzewamy ich o stronniczość. Czy dietetyk promujący określone produkty robi to w trosce o nasze zdrowie, czy może jest to wynik współpracy z producentem żywności?
Według badań przeprowadzonych przez International Food Information Council (IFIC), ponad 50% ankietowanych Amerykanów twierdzi, że ich wybory żywieniowe są kierowane bardziej przez intuicję i osobiste przekonania niż zalecenia dietetyczne. Podobne wyniki obserwuje się w Europie – ludzie częściej ufają własnym doświadczeniom niż skomplikowanym wytycznym ekspertów.
Skąd biorą się przekonania?
Przekonania dotyczące odżywiania mają różne źródła. Możemy wyróżnić trzy główne:
- Tradycja i kultura: To, co jedli nasi przodkowie, często kształtuje nasze własne nawyki. Niektóre diety – np. śródziemnomorska – są poparte badaniami naukowymi, ale wiele tradycyjnych praktyk żywieniowych może być przestarzałych lub nieodpowiednich dla współczesnego stylu życia.
- Media i marketing: Reklamy wpływają na nasze postrzeganie żywności. Słowa klucze jak „naturalny”, „fit” czy „bez cukru” mogą być mylące, ale skutecznie przekonują konsumentów do zakupu. Media społecznościowe dodatkowo wzmacniają te przekazy, często tworząc fałszywy obraz zdrowego stylu życia.
- Doświadczenia osobiste: Ludzie często opierają się na własnych próbach i błędach. Udało Ci się schudnąć dzięki wykluczeniu węglowodanów? To staje się Twoim „dowodem” na skuteczność diety niskowęglowodanowej – niezależnie od jej długoterminowego wpływu na zdrowie.
Jak chętnie korzystamy z porad eksperckich?
Choć wiele osób deklaruje, że ufa ekspertom, w praktyce korzystamy z ich porad stosunkowo rzadko. Z raportu „The Nutrition Society” wynika, że tylko 20% osób szuka pomocy u wykwalifikowanego dietetyka czy lekarza przed wprowadzeniem radykalnych zmian w diecie. Większość bazuje na internetowych wyszukiwarkach, forach czy rekomendacjach znajomych.
Dlaczego warto zaufać nauce?
Zrozumienie naukowych podstaw odżywiania pozwala unikać popularnych pułapek, takich jak diety cud czy mity żywieniowe. Eksperci, choć niepozbawieni ograniczeń, bazują na rzetelnych badaniach i wiedzy, która uwzględnia złożoność organizmu człowieka. Warto więc, zamiast polegać na intuicji, sięgać po sprawdzone źródła, a w razie wątpliwości skonsultować się z dietetykiem lub lekarzem.
Przypisy:
- International Food Information Council. (2022). „Consumer Perceptions of Nutrition Information and Diet Trends”. Dostęp online: https://ific.org
- Szmidt, M., Stok, F. M., & De Vet, E. (2020). „Understanding the gap between nutrition knowledge and behavior: the role of perceived barriers to healthy eating”. Appetite, 144, 104465.
- BBC Future. (2021). „Why do we believe food myths?” Dostęp online: https://bbc.com/future
- The Nutrition Society. (2020). „Public Attitudes to Nutrition Advice”.