Jakie mleko modyfikowane wybrać dla noworodka? – Rodzaje i właściwości.
Wielu rodziców zadaje sobie pytanie, które mleko modyfikowane jest najlepsze. Każdy ranking mlek modyfikowanych wygląda nieco inaczej – w zależności od autora i rozważanych cech produktu. Jednocześnie, producenci oraz sprzedawcy zapewniają, że to właśnie ich mleko jest najwyższej jakości, a liczba pozycji na rynku ciągle wzrasta. Mieszanki na bazie mleka krowiego były do niedawna niekwestionowanym liderem na rynkach europejskich. Ich wytwarzanie jest niewątpliwie tańsze i bardziej efektywne, ale czy interes producenta jest równoznaczny z korzyściami dla niemowlęcia? Może warto zagłębić się nieco w temat zdrowego żywienia i sięgnąć po alternatywny pokarm.
Jak zatem podjąć decyzję i na co należy zwrócić uwagę? Na pewno ważne jest podobieństwo do naturalnego pokarmu matki, ponieważ to właśnie on jest złotym standardem karmienia noworodków i niemowląt. To oczywiste, że pokarm kobiecy jest najlepszą i najbardziej naturalną kompozycją składników bioaktywnych kształtujących rozwój i wzrost maluszka. Badania naukowe dowodzą, że karmienie piersią wpływa korzystnie na rozwój i zdrowie dziecka1. Zależny od pokarmu prawidłowy rozwój mikrobioty jelitowej wpływa na działanie układu pokarmowego i odpornościowego oraz odżywienie organizmu2. Do najczęstszych problemów wieku niemowlęcego należą: alergia na mleko, kolki niemowlęce, refluks u noworodka, rumień lub/i problemy ze snem (niespokojny sen noworodka). Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w pierwszych 6 miesiącach życia niemowlę powinno być karmione naturalnie tylko piersią. Następnie, należy zapewnić im wprowadzenie żywności uzupełniającej i/lub kontynuować karmienie piersią do dwóch lat lub dłużej 3.
Niestety nie zawsze karmienie piersią jest możliwe. Przykładowo: przy braku lub bardzo opóźnionej laktacji, w niektórych schorzeniach i podczas ich leczenia (nowotwory, gruźlica) i nosicielstwie wirusów (np. HIV). Przeciwwskazania do karmienia piersią dotyczą też dzieci z wrodzonym niedoborem laktazy i galaktozemią. Jak zatem wybrać najlepsze mleko modyfikowane?
Warto zwrócić uwagę na jego najistotniejsze cechy a są to:
1. pochodzenie produktu, czyli kraj i warunki hodowli
2. mleko bazowe oraz sposób produkcji mieszanki (mleko krowie, kozie, roślinne);
3. skład i bezpieczeństwo
1. Spadek jakości spożywanej przez nas żywności stał się smutnym elementem rzeczywistości.
Ekstensyfikacja produkcji, masowa i nieetyczna hodowla zwierząt gospodarskich oraz wysokie przetworzenie pokarmów mają negatywny wpływ nie tylko na środowisko naturalne, ale i na nasze zdrowie. Na szczęście, liczba konsumentów świadomych żywieniowo nieustannie się powiększa. Proekologiczne, a zarazem prozdrowotne zachowania mają szczególne znaczenie w przypadku żywienia niemowląt. Przy wyborze mleka modyfikowanego warto więc nieco uważniej przestudiować etykietę, zajrzeć na stronę internetową producenta, sprawdzić pochodzenie produktu. Redukcja stresu u zwierząt hodowlanych to przecież obok aspektów etycznych, czynnik wpływający dobroczynnie na parametry mleka. Pozostaje mieć nadzieję, że świadome mamy staną się niewidzialnym lobby na rzecz bliższych naturze hodowli, a w konsekwencji na rzecz zdrowia swoich dzieci.
2. Obecnie w Unii Europejskiej są dopuszczone do obrotu mieszanki modyfikowane powstałe na bazie mleka krowiego (większość mlek początkowych), koziego5. Kluczowa jest kwestia procesu produkcyjnego – im mniej zmian i modyfikacji, tym lepiej. Z produktu bazowego o gorszych cechach trudno jest bowiem wytworzyć doskonały produkt finalny. O ile więc do produkcji mieszanki posłuży mleko niższej jakości, o tyle będzie ona poddana większej ilości modyfikacji i tzw. „ulepszeń”. Warto zatem przeanalizować skład i dodatki wykorzystane do produkcji mleka i sprawdzić czy producent informuje jak i gdzie powstało mleko. W końcu nie wiemy jaki skutek odniosą nowe modyfikacje, ponieważ nie zdążono jeszcze przebadać ich długotrwałych skutków. Biorąc pod uwagę proces produkcji najlepiej wypadają mieszanki na bazie pełnotłustego mleka koziego, którego proces produkcji jest maksymalnie uproszczony. Ponadto zawiera ono wiele składników, których nie ma mleko krowie.
Mleko kozie, podobnie jak mleko ludzkie, wydzielane jest przez gruczoły apokrynowe, a mleko krowie wyłącznie przez gruczoły merokrynowe. Mleko kozie posiada dzięki temu więcej składników komórkowych (bioaktywnych), w tym nukleotydów i wolnych aminokwasów niezbędnych do prawidłowego rozwoju .
Jaki może mieć to wpływ na rozwój maluszka? Okazuje się, że olbrzymi. Producenci mieszanek produkowanych na bazie pełnego mleka koziego decydują się bowiem pozostawić wiele składników w ich naturalnej, mlecznej postaci m.in. tłuszcze oraz składniki bioaktywne, odpowiedzialne m.in. za prawidłowy rozwój układu odpornościowego dziecka. W przypadku mieszanek z mleka krowiego, każdy składnik jest syntetyczny, czyli musi być dodawany sztucznie. Bioprzyswajalność suplementowanych składników syntetycznych nie jest jednakże wystarczająco przebadana. Nie mamy zatem pewności czy jest prawidłowa.
3. Niemodyfikowane mleko krowie jak i kozie nie posiadają odpowiedniej ilości składników odżywczych. Podawanie go niemowlętom może skutkować niedoborami (szczególnie żelaza, kwasu foliowego i witamin). Modyfikacja jest oczywiście niezbędna, tak aby skład mieszanki był bezpieczny i przypominał naturalny pokarm matki. Warto zatem przyjrzeć się mlekom modyfikowanym na bazie różnych mlek i ich właściwościom. Modyfikacje w mlekach dla noworodków i niemowląt dotyczą głównie tłuszczu, białka, laktozy, witamin (głównie C i D) oraz żelaza, a także proporcji wapnia do fosforu. Opcjonalnie mogą zostać dodane jeszcze inne substancje: prebiotyki, probiotyki, wielonasycone kwasy tłuszczowe, nukleotydy, fosfolipidy i tauryna. Nadal nie dysponujemy jednak wystarczającą ilością przekonujących dowodów naukowych żeby uznać, że niedojrzały układ pokarmowy jest gotowy na podanie dodatkowych probiotyków lub prebiotyków. Pamiętajmy, że nie jest to postępowanie tożsame z zastosowaniem przebadanego szczepu probiotycznego w odpowiedniej dawce i formie, oraz o udowodnionej badaniami skuteczności. Jeżeli chodzi o tłuszcz – jego uzupełnienie jest obligatoryjne we wszystkich mieszankach. Warto jednak zwrócić uwagę – czym dokładnie. Tym bardziej, że to właśnie z tłuszczy dziecko będzie czerpać energię niezbędną do prawidłowego rozwoju. Do niektórych mieszanek dodawany jest olej palmowy, którego wytwarzanie dalekie jest od zrównoważonego ekologicznie. Mieszanka wytworzona z pełnego mleka koziego zachowuje prawie 50% tłuszczu mlecznego, podczas gdy mieszanka oparta na mleku krowim jedynie 5 %. (mleko kobiece zawiera 100% tłuszczu mlecznego). Wybierając mleko modyfikowane warto zwrócić też uwagę na profil białek wchodzących w skład mleka. W stosunku do mleka ludzkiego, mleko krowie ma zdecydowanie więcej kazeiny w swoim składzie. Jest ona białkiem które sprzyja alergii i tworzy zbity skrzep kazeinowy, może sprzyjać chorobie refluksowej, ulewaniu i dolegliwością żołądkowo-jelitowym13,14. Mleko kozie zawiera o 48% mniej αs1-kazeiny – głównego czynnika alergizującego. Profil frakcji kazeiny jest więc bardziej zbliżony do mleka kobiecego. Ponadto mleko kozie tworzy w żołądku delikatniejszy skrzep kazeinowy niż mleko krowie, przez co jest szybciej i łatwiej trawione co może zapobiegać dolegliwościom ze strony przewodu pokarmowego. Większość mieszanek modyfikowanych opartych na mleku krowim jest przebadana klinicznie. Inaczej jest w przypadku pokarmów bazujących na mleku kozim. Aktualnie na rynku dostępne jest tylko jedno, przebadane klinicznie mleko modyfikowane oparte na mleku kozim, produkowane przez Dairy Goat Co-operative Ltd z Nowej Zelandii. W Polsce dostępne jest pod marką Capricare.
A co z alergią na białka mleka krowiego?
Mleka kozie nie powinny być używane jako zamiennik u dzieci ze stwierdzoną alergią na białka mleka krowiego, jednak ze względu na fakt dużo niższej zawartości αs1 kazeiny w mleku kozim ok. 20% alergików nie będzie uczulonych na mleko kozie. Podawanie modyfikowanego mleka koziego można więc rozważyć w profilaktyce alergii.
W przypadku silnej alergii na białka mleka, lekarz zaleca odpowiedni hydrolizat. Obecnie też trwają badania nad mieszankami dla niemowląt z hydrolizowanych białek ryżu, przypuszczalnie tolerowanej przez ponad 90% alergików.
Bibliografia
1. Infant and young child nutrition. Global strategy on infant and young child feeding, WHO Report 2002
2. Butel, M. J., Waligora-Dupriet, A. J., & Wydau-Dematteis, S. (2018). The developing gut microbiota and its consequences for health. Journal of Developmental Origins of Health and Disease, 9(6), 590-597.
3. Complementary feeding: a commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2008;46:99-110.
4. Szajewska, Hanna, et al. „Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci.” Pediatria 11 (2014): 321-338.
5. EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA); Scientific opinion on the suitability of goat milk protein as a source of protein in infant formulae and in follow-on formulae. EFSA Journal 2012;10(3):2603. doi:10.2903/j.efsa.2012.2603.
6. Xu, M. i wsp. (2015). Comparison of growth and nutritional status in infants receiving goat milk–based formula and cow milk–based formula: a randomized, double-blind study. Food & nutrition research, 59.
7. Prosser, Colin G., et al. „Composition of the non-protein nitrogen fraction of goat whole milk powder and goat milk-based infant and follow-on formulae.” International journal of food sciences and nutrition 59.2 (2008): 123-133.
11. Hozyasz, K. (2017). Alternatives to cow’s milk products in infant nutrition: Goat’s milk-based formulas. Journal of Education, Health and Sport, 7(4), 68-76.
12. Koletzko B, Baker S, Cleghorn G, Neto UF, Gapalan S, Hernell O, Hock QS, et al. Global standard for the composition of infant formula: Recommendations of an ESPGHAN coordinated international expert group. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2005;41:584-599
13. Salsberg A. Goat milk toddler formula reduces symptoms associated with cow milk consumption. J Acad Nutr Diet 2016;116 (Suppl 1): A-100
14. Meyer, R., Foong, R. X. M., Thapar, N., Kritas, S., & Shah, N. (2015). Systematic review of the impact of feed protein type and degree of hydrolysis on gastric emptying in children. BMC gastroenterology, 15(1), 137.
